‘Ken je die mop van dat superverkeersproject in Boxtel?……. Dat komt er niet.’
Deze parodie op een pseudograp in ‘Turks Fruit’ (het verfilmde boek van Jan Wolkers) over de jongens die nooit naar Parijs gingen, betreft twee uitspraken van de Raad van State van deze zomer. Daarin rekende de hoogste bestuursrechter af met twee onderdelen van dat lokale superverkeersproject.
Het gaat hierbij om verbreding van de zuidelijke hoofdweg in Boxtel, de Keulsebaan die het bedrijventerrein Ladonk verbindt met de snelweg A2. En om een fietstunnel onder het spoorknooppunt Tongersestraat. Daar steken nu nog dagelijks zo’n 6400 auto’s de drukke spoorlijnen Den Bosch-Eindhoven en Tilburg-Eindhoven over. Vooral woon-werkverkeer richting Ladonk rijdt dwars door de dorpskern van Boxtel en staat om de haverklap stil voor dichte spoorbomen.
De dubbele overweg is slecht voor de leefbaarheid in het dorp én voor de doorstroming van het treinverkeer. Ook spoorwegbeheerder Prorail wil al jaren af van dit beruchte knelpunt.
Om sluiting mogelijk te maken heeft de gemeente een veelomvattend pakket verkeersmaatregelen in elkaar geknutseld waar de hogere overheden (rijk en provincie) aan meebetalen.
Maar dit superplan schiet voor geen meter op. Vorig jaar nog blokkeerde de hoogste bestuursrechter het meest prestigieuze verkeersproject: een nieuwe noordelijke verbinding door het buitengebied naar het bedrijventerrein Ladonk die het buurtschap Kalksheuvel omzeilt. Omdat de stikstof uit automotoren die vanaf deze weg zal neerdalen op de Kampinase heide niet werd gecompenseerd. Deze voorwaarde vloeit voort uit de stikstofcrisis die uitbrak in 2019, twee jaar na het gemeenteraadsbesluit over dit project.
Wrang is dat de gemeente haar nederlaag met de twee navolgende deelprojecten wél zelf had kunnen voorkomen. Om te beginnen door bij de fietstunnel fatsoenlijk te handelen jegens drankenhandel/slijterij De Leijer, alias Boxly. Die staat zodanig in de weg dat voor Boxly op deze plek geen toekomst meer is, concludeert de Raad van State.
De gemeente had dus het volledige bedrijfscomplex moeten aankopen, inclusief de gebouwen. Om deze kostbare aangelegenheid te ontlopen wilde zij zich beperken tot onteigening van alleen het parkeerterrein. Daardoor zou de drankenhandel van de buitenwereld worden afgesloten. Boxly weigert dit terrein te verkopen.
Onbehoorlijk bestuur
In juridische termen bestempelt de Raad van State dit gemeentelijk handelen als onbehoorlijk en vernietigt om die reden het bestemmingsplan voor de fietstunnel. Daarmee valt definitief het doek voor een project dat ten gemeentehuize toch al als onbetaalbaar was aangemerkt.
Wordt dit ook einde oefening voor verbreding van de Keulsebaan?
Daar lijkt het sterk op als je het gemeentelijk optreden bij de Raad van State beziet. Elf omwonenden vechten het bestemmingsplan aan bij de hoogste bestuursrechter nadat de gemeenteraad hun bezwaren daartegen op 10 november 2020 heeft afgewezen.
De belangrijkste tegenzet uit dit pientere gezelschap volgt vijf maanden na het raadsbesluit: een deskundigenrapport van het Nijmeegse bureau Loendersloot met alternatieve verkeersprognoses. Die bestrijden dat wegverbreding noodzakelijk is, zoals de gemeente beweert op basis van haar verkeers- en vervoerplan uit 2008.
Op het juiste moment
Zo’n ‘second opinion’ is een prijzige investering van burgers die geen verdubbeling van een verkeersriool in hun achtertuin believen. Zij kunnen dit betalen, wetende hoe zo’n ’tegenrapport’ werkt in de krochten van de bestuursrechtspraak. Strategisch kiezen deze mensen hiervoor het juiste moment. De politiek is uitgepraat over dit project en wordt dus omzeild. Tien maanden voor de openbare rechtszitting over de Keulsebaan dringen zij de gemeente binnenskamers in de verdediging.
Die móét tijdig op de proppen komen met een tegenrapport om deze zaak straks nog te kunnen winnen. Te schrijven door een deskundoloog van buiten, dat wil zeggen niet eerder betrokken bij het Keulsebaanproject. Want zo werkt dat in het bestuursrecht: de ene specialist die de andere bestrijdt om de juridische slag te winnen. Wie dit spel niet meespeelt delft het onderspit, zoals ditmaal de gemeente Boxtel. Haar wegverbredingsplan is geplaveid met rapporten, maar nu het er echt om spant, laat zij het afweten.
Noodzaak niet aan te tonen
In plaats daarvan geeft de gemeente tegenover de Raad van State toe dat zelfs haar meest actuele verkeersberekeningen de noodzaak van een bredere Keulsebaan niet kunnen aantonen. Daarmee gooit zij de handdoek in de ring. Tijdens de rechtszitting delft de Boxtelse delegatie, maar liefst zes man sterk, het onderspit.
‘De gemeenteraad zal opnieuw moeten bezien wat voor plan hij vaststelt voor de Keulsebaan’, oordeelt de Raad van State. Hoogste tijd nu dus voor een politieke discussie of het nog zin heeft voort te gaan met een project waarvan de noodzaak niet is aan te tonen. Bovendien is de wegverbreding gaandeweg door allerlei prijsstijgingen financieel niet meer op te brengen, kreeg de politiek eerder deze zomer ineens te horen van de gemeentelijke projectmanager. Dat wordt trekken aan een dood paard.
Nuttige nederlaag
Hun gezichtsverlies bij de Raad van State is weliswaar pijnlijk, maar de teloorgang van fietstunnel en bredere Keulsebaan komt de beleidsbeslissers in het gemeentehuis niettemin goed van pas. Deze projecten vonden zij toch al niet nodig om de dubbele overweg te kunnen afsluiten. Essentieel hiervoor is volgens hen alleen de nieuwe noordelijke ontsluiting van bedrijventerrein Ladonk. Dit ijzer is deze zomer opnieuw in het vuur gelegd.
Boxtel wil de verbindingsweg alsnog mogelijk maken door stikstofrechten die zij heeft gekocht van een gestopte Oirschotse kippenboer, in te zetten tegen verdere aantasting van de Kampina.
Of die transactie door de beugel kan moet blijken tijdens een volgende beroepsprocedure tegen het opnieuw vastgestelde bestemmingplan voor de weg. Voor het eerst zal de Raad van State dan ook de noodzaak van deze omleiding door kleinschalig landschap tegen het licht moeten houden. Dat is geen uitgemaakte zaak.
Natuurvergunning ook essentieel
Essentieel wordt ook de natuurvergunning die de provincie nog voor dit nieuwe stuk asfalt moet afgeven. Vanuit de maatschappij heeft alleen de natuur- en milieubeweging toegang tot die procedure. De Raad van State serveert individuele burgers tegenwoordig zonder pardon af als belanghebbend bij de natuur.
Omdat de natuurvergunning louter over stikstofbelasting van de Kampina gaat, zal met name Natuurmonumenten als eigenaar/beheerder van dit vermaarde natuurgebied positie moeten kiezen in deze zaak.
Met twee beroepsprocedures die zich los van elkaar voltrekken, blijft de verbindingsweg zeker nog eens een jaar of twee in de lucht hangen. Oplopenden wachttijden bij de Raad van State die kampt met grote achterstanden, maken zo’n project steeds duurder.
Toch nog een troefkaart
Mocht het bestemmingsplan voor de weg opnieuw stranden in de rechtszaal, dan is het Boxtelse verkeersdebâcle compleet. En blijft de dubbele overweg gewoon open, tegen ’s Rijks wil. Dit gegeven is op dat moment wel weer een gemeentelijke troefkaart om uit te spelen als onder nationale druk opnieuw onderhandeld moet worden over sluiting ervan.
Dan kan Boxtel bijvoorbeeld van ‘Den Haag’ eisen dat er geld komt voor hernieuwde aansluiting van de Schijndelsedijk/provinciale weg N618 op de A2. Ofwel herstel van de vroegere aansluiting Peters Hoek die de gemeente prijsgaf bij ombouw van de N2. Daardoor zal het autoverkeer zich beter over Boxtel kunnen spreiden. De dubbele overweg kan dan toch dicht, mits ook nog Kalksheuvel wordt verlost van doorgaand vrachtverkeer naar bedrijventerrein Ladonk. Simpelweg door dit te verbieden, wat de gemeente tot dusver hardnekkig weigert.
Zo’n pakket aan verkeersmaatregelen kan de leefomstandigheden van veel burgers verbeteren. Mooi slotakkoord van een pijnlijke vertoning? Zover is het bij lange na niet.